Inventarisatie knelpunten levenstestament en oplossingen

Minister van der Steur (Veiligheid en Justitie) inventariseert de knelpunten bij de uitvoering van het levenstestament en informeert de Tweede Kamer over de stappen die nog zullen worden gezet om de uitvoering te optimaliseren.

Tijdens de parlementaire behandeling van de Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap heeft de toenmalige Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie toegezegd om na 1 januari 2014 de in de praktijk bestaande knelpunten met betrekking tot het levenstestament te inventariseren. De huidige regeling voor curatele, beschermingsbewind en mentorschap is zodanig ingericht dat degenen die onvoldoende zelfredzaam zijn met voornoemde beschermingsmaatregelen adequaat kunnen worden beschermd. Uitgangspunt daarbij is dat de beschermingsmaatregel passend is en de zelfredzaamheid van de betrokkene, waar mogelijk, bevordert. Het levenstestament biedt een alternatief voor de wettelijke beschermingsmaatregelen, waarmee een burger de regie volledig in eigen hand houdt.

Het levenstestament

In het levenstestament kunnen regelingen worden getroffen en wensen worden vastgelegd met het oog op de voortgezette belangenbehartiging bij het intreden van wilsonbekwaamheid door bijvoorbeeld coma of dementie.
Hiertoe worden meestal twee volmachten opgenomen: een voor het behartigen van de vermogensrechtelijke belangen en een ander voor het behartigen van de persoonlijke en medische belangen.

Wettelijke basis levenstestament

De volmacht aangaande medische behandelingen is gebaseerd op artikel 7:465 lid 3 BW. Als het gaat om de vermogensrechtelijke belangen betreft het een volmacht in de zin van artikel 3:60 BW waarin een persoon aan een ander de bevoegdheid geeft om in zijn naam rechtshandelingen te verrichten. Deze volmachten lopen ook na het intreden van de wilsonbekwaamheid van de volmachtgever door, tenzij uit de (aard van de) volmacht anders blijkt.

Notariële akte of onderhands

Het levenstestament kan door een notaris worden opgemaakt in een notariële akte. Dit hoeft echter niet. Een levenstestament kan ook worden opgemaakt in een onderhandse akte, zodat een particulier zijn eigen levenstestament kan opstellen. Doorgaans zullen de volmachten en wensen opgenomen in een levenstestament, ongeacht de vorm van het levenstestament, worden gevolgd. Dit kan anders zijn als er bijvoorbeeld twijfel bestaat over de vraag of de volmachtgever ten tijde van het opstellen van de volmacht wilsbekwaam was. In dergelijke situaties biedt een notarieel levenstestament meer waarborgen, omdat een notaris bij het opstellen van het levenstestament nagaat of de volmachtgever wilsbekwaam is. Daarnaast is het eenvoudiger te achterhalen of iemand een levenstestament heeft als deze is opgemaakt in notariële vorm, doordat deze kan
worden opgenomen in het Centraal levenstestamentenregister (hierna: CLTR).

Knelpunten levenstestament

Een probleem bij de uitvoering van het levenstestament was dat sommige banken een volmacht in een levenstestament niet accepteerden op het moment dat de volmachtgever wilsonbekwaam was. Uit gesprekken met de NVB en de grote banken kwam naar voren dat het probleem was gelegen in de onduidelijkheid over de reikwijdte van de volmachten. Een bankmedewerker kon zodoende niet vaststellen welke bankzaken de gevolmachtigde mocht verrichten namens de volmachtgever.

Nieuw model levenstestament NVB

De KNB heeft inmiddels een model levenstestament opgesteld met een volmacht waarin afhankelijk van de wens van de volmachtgever duidelijk wordt vermeld welke bankzaken de gevolmachtigde bevoegd is te verrichten: uiteenlopend van de meest basale zaken tot het regelen van alle bankzaken inclusief bijvoorbeeld het beheren van de beleggingsportefeuille van de volmachtgever. Zolang een dergelijke, duidelijke volmacht wordt gebruikt, zal deze door de banken worden geaccepteerd.

Uitvaartwensen kunnen ook in een levenstestament

Uit de expertmeeting bleek dat onduidelijkheid bestaat bij uitvaartverzorgers over de vraag of in een levenstestament (of bij afzonderlijk codicil) de wensen met betrekking tot de uitvaart kunnen worden vastgelegd, waaronder de aanwijzing van een persoon die de lijkbezorging regelt. De wet is echter duidelijk op dit punt. Artikel 19 Wet op de lijkbezorging maakt het mogelijk om bij onderhandse of notariële akte, derhalve ook in het levenstestament, dergelijke wensen kenbaar te maken en een persoon aan te wijzen die verantwoordelijk is voor de lijkbezorging.

Onbekendheid kantonrechters met opstellen levenstestament

Een ander probleem was de onbekendheid van kantonrechters met het levenstestament als juridisch instrument. Sinds op 1 januari 2014 de beschermingsmaatregelen curatele, bewind en mentorschap zijn gewijzigd en het uitgangspunt is dat belangenbehartiging alleen plaatsvindt voor zover noodzakelijk, houdt de kantonrechter meer rekening met de inhoud van het levenstestament. Bij de afweging of bijvoorbeeld bewind moet worden ingesteld, zal de rechter afwegen of het levenstestament en de daarin opgenomen volmacht volstaat, zodat het instellen van bewind achterwege kan blijven. Ook houdt de kantonrechter bij de benoeming van een bewindvoerder of mentor rekening met de in het levenstestament ten aanzien hiervan opgenomen voorzieningen (art. 1:435 lid 3 respectievelijk 1:452 lid 3 BW). Voorwaarde hiervoor is dat de kantonrechter bekend is met de inhoud van het
levenstestament, waarover hierna meer.

Als een kantonrechter in het kader van een procedure wil weten of er een levenstestament is, komt hij daar alleen achter als partijen hem hierover informeren. De kantonrechter kan niet zelf, via het raadplegen van het CLTR,
vaststellen of er een levenstestament is. Voor een goede werking van het levenstestament is het noodzakelijk dat de kantonrechter altijd op de hoogte is van het bestaan van een levenstestament. Dit probleem wordt door de praktijk onderkend. De KNB onderzoekt in samenspraak met de rechtspraak of en op welke wijze (kanton)rechters inzage kunnen krijgen in het CLTR. Ditzelfde geldt voor de inzage van artsen in het CLTR, hetgeen met
de Artsenfederatie KNMG wordt besproken.

Er wordt gewerkt aan een handleidingen voor  voor de verschillende bij het levenstestament betrokken partijen, zoals een afzonderlijke handleiding voor de gevolmachtigde, voor de toezichthouder en voor de medewerkers in de zorg.

Bron:Rijksoverheid